"Қостанай таңы" жыр мүшәйрасының жеңімпаздары

Источник: http://kostanaytany.kz/archives/date/2014/08/01/page/2
Жаңалықтың желі әр күн еседі

Ахмет Байтұрсынов атындағы сыйлық
Әсия Беркенова,
Қазақстанның Халық ақыны


Жаңалықтың желі әр күн еседі,
Шенділердің әркез түзу есебі.
"Жазғыш ақын" болып кетті бүгінде
"Әу" деп ауыз ашпайтындар кешегі.

Дастарханда құрт болмайды малтамен,
"Таң қалады" талапты елге жарты әлем.
Үйренгендер басын иіп байлыққа,
Беделіңді безбендейді қалтамен.
Өзіңді еске аламыз ғой "жиі" аға,
Бар өзгеріс бір кеңеске сия ма?
Онжылдықтың жаңалығын тізерміз,
130-ға толғаныңда, Би-аға!P.S.
Тегіміз бек, талапты да зейінді ек,
Қоғам көші қалмау үшін кейіндеп,
Қаламының айнасымен көрсетер,
Әр заманға керек, сірә, Бейімбет.

Мылтықтың алдындағы монолог

Міржақып Дулатов атындағы сыйлық
Абылай Мауданов
Бейімбет Майлиннің рухына тағзым

Қара нардай көтеріп ауыр сынын,
Қоғамымның шертіп ем зарын, сырын.
Қиянаты қайырды-ау қанатымды,
Қара қанға малшынып қауырсыным.
Жеткерем деп жұртымды жарыққа бір,
Қаздым білем өзіме алып қабір.
Тарих – төре таразы, екшеп алар,
Табанында езгенмен тамұқ-дәуір.
Жөргегінде тұншыққан шер-налаға,
Елдік үндеу тастадым кең далама.
"Құдайы жоқ" дәуірге құрбан болған,
Құдайым-ау, жалғыз-ақ мен ғана ма?!
Терген жоқпын тұрмыстың мен кемісін,
Уақытты ермек етпедім ертек үшін.
Кемшілігін сынадым, кесірлігін,
Кемелденер елімнің ертеңі үшін.
Сезінсем де заманның салмағын көп,
Тәуекелде тайсалып қалғаным жоқ
Ұл боп туып, ұлтыма қызмет еттім,
Ұлы жолда жан берсем арманым жоқ.
Қайран халқым, қор болған бағы жанбай,
Тар қыспаққа тап келдің тағы қандай?!
Адамзаттың кеселін қаламыммен
Арамшөпше отадым бағбандай.
Дәуір туды деп сендім жаңа, азат,
Ауыл гүлдеп, болар деп дала ғажап.
Қызыл, ақ деп қайтемін қыздырмалап,
Сен қымбатсың мен үшін қара қазақ!
Тәңір өзі артқасын ұлы міндет,
Ажал-жендет салса да құрығын кеп
Бассүйекті бытыра тескенінше,

Қасқаярмын "Қазақтың ұлымын!" деп.

Жағада тұрмын жабырқап

Ыбырай Алтынсарин атындағы сыйлық

Абай Қажи
Әулиекөл ауданы
Бейімбет Майлин рухына

Томаға тұйық жан едің,
Тұнжырап тұрған жанарың.
Тобылдың бойын торлады ой,
Тірлікке жіті қарадың.
Кедей-кепшікпен сырлас та ең,
Колхоз құруды қоштапсың,
Ілияс сынды құрдас пен
Сәкендей сері дос таптың.
Жедің де қамын жарлының,
Дауылға тостың төсіңді.
Жазумен өтті бар күнің,
Қағаздан алдың өшіңді.
Сенімің – нұрлы болашақ,
Серігің – түнде құс жолы.
Шабыт пен еңбек ұласад,
Босамас жазу столы.
Жауратты жанды жел өті,
Түбіне ойдың жете алмай.
Құныға сордың темекі,
Тағдырдан тайқып кете алмай.
Іліндің жала оғына,
Бәйгені бермес тұлпарым,
Аямад тағдыр оны да,
Қиылды қызыл сұңқарың.
Қансырап жатты атырап,
Қыршыннан кетіп құлады ер,
Бұйырмай елден топырақ,
Шығандап шықты Құлагер.
Жағымпаз жазғыш шулаған,
Арызға сенгіш бәрі де,
Күйзелтті сені қу заман,
Раушандардың көз жасы.
Заманның қайтып ызғары,
Шамшырақ жанды түндерде.
Қазақтың жетсін қыздары,
Жетпеген Шұға күндерге.
Алынса асу көңіл шат,
Алынбай алда көп іс тұр.
Құрымбайларың – коммерсант,
Мырқымбайларың – министр.
Жыл озған сайын биіктеп,
Барасың, аға, үстем боп.
Елекең халық әртісі,
Сахнадан "Жалбыр" түскен жоқ.
Қалдырып кеткен мұраңа,
Сусындап жатыр жас ұрпақ.
Өзіңді аңсап, Би-аға,
Жағада тұрмын жабырқап.

Сенім

Бақытжан Жангисин атындағы сыйлық

Салтанат Өтелбаева

Күнжамалдың шері
Кең дүние тарлық еткелі,
"Алжирдің" ауыр азабын тартып
"Халық жауының" жары деп мені,
Жауапқа алды жазаға тартып.
Шеменді шерге толы әр күнім,
Жоғалттым айдай көркімді бүгін.
Сортаңын тартып сорлы тағдырдың,
Қамалған торға тоты-тірлігім.
Көрсем де қанша тозақ қорлығын,
Сенімді болып ақтайтынына,
Көрді көздері қазақ өрлігін,
Сын сағаттарда қайтпайтынына.
Маңдайға мұнша сор жазғанына
Өкінбес едім…
Арбауы болмаса.
Бейімбет қалдырған қолжазбаларына
Ие бола алмай қалғаным болмаса.
Келер азаттық – сүйінетін күн,
Теңдікке талпынған ұлтым өкінбес.
Атылғанменен Бейімбет ұлың,
Қазақтың ешкім рухын өлтірмес.

Бейімбеттің монологы

Зұлқарнай Алдамжарұлы
атындағы сыйлық иелері
Тоғайбай Бабыр
Әулиекөл ауданы

Тірліктің иесі, тыңдағын!
Жеті қат жерасты мекенім,
Мындамын.
Өлгеннің өресін көтеріп көкке бір,
Келді ме, ақынды құндағың?!
Сезім бар, көзім бар көретін,
Істер бар, түстер бар ұйқымды бөлетін.
Жазуды қойғанмен жыр жағын,
Қазақтың байырғы нақылы күшінде,
Ас бердің байлығың сарқылмас үшін де.
Аруақпын, ырзамын.
Заман-ай, жер бетін басты лаң,
Халқыма жау болып атанып,
Дегем жоқ ешкімге қас қылам.
Оғы да жетпейтін садақтың тартылған,
Биікте найзағай отына шарпылған,
Мен едім жас қыран!
Қазағым, мазағы болдың ғой талайдың,
Мен бүгін сендерге үмітпен қараймын,
Түнектің астынан!
Тұрған шақ көкейден жыр атып,
Елімнің жүрегін езгілеп аяусыз,
Көз жасын бұлатып.
Біреудің іске асып жасырын жоспары,
Келді де халқының "жанашыр достары",
Әкетті өзімді, жарымды құлатып,
Баламды жылатып,
Сонан соң зорлық көп мен көрген,
Сонан соң еш нәрсе сендерден,
Алғам жоқ сұратып.
Халыққа "жау болдым", Аллам-ай,
Өлдім мен, бірақ ел, хош айтты қарғамай.
Мен өзім адалмын, тазамын,
Деп мені нұсқаған қазағым.
Тірлігің тәтті ме, қал қалай?..
Кім білген сен бәлкім көмілген шығарсың,
Көмілген сәтіңде-ақ көңілден шығарсың.
Жалған-ай,
Әнекей!..
Күйді жан тозақта айналып елеске,
Осы бір зор дауыс сенікі емес пе?..
Арман-ай,
Қамауда, қапаста кеткені-ай мазаның,
Өлгенше күн-түні естідім азалы үн.
Түс көріп оянсам алады тор күтіп,
Соққыдан сүйегім шор бітіп,
Жүз түрін көрдім мен жазаның,
(Олардың асығы түгел-ді),
Тірлікте мендегі жігерді,
Жеңе алмай қажыған азабың,,
Сан түндер тепкімен талдырып, ұйықтатып,
Тепкімен оятқан, қазағым.
Қалды ғой тұнбастай ылай боп сан айдын,
Киянат болса да көргенім,
Тірлікке шөлдедім,
Тас түрме ең соңғы мен көрген "сарайдың"!
Байлықтан кеткеннің құтырып,
Тілменен терісін сыпырып,
Шенедім шеніне қарамай талайдың.
(Оны мен ерлікке балаймын).
Аруақтар адалды жебейді,–
Дейсіңдер – ол рас,
Бірақ мен көрден де сын көзбен қараймын.
Жағымпаз жармасқан "тақтарға",
Бас бұрмай,
Асықтым ақ таңға.
Шарқ ұрып шықпақ ем шындықтың шыңына,
Кедергі көп болды мұныма,
Тер төктім сан талай шатқалға,
Соны ойлап жұмақта жүріп кең,
Сайрандай алмаймын күліп мен,
Хауазды абат бір бақтарда.
"Жағдайы келмей жүр текті ұлдың,
Дұғамнан дәмелі!"– деп білгің!
Тобылым тым қатты бұлқынған шақтарда,
Қатал да қастерлі, қазағым,
Сол болып жеткені шаманың,
Аңқаулау ақынды жаламен қамадың,
От-ғұмыр солайша үзілді,
Ал, бүгін тойлатып төріңде,
Келді ме көңілдің жыртығын жамағың!
Тірлікте жырлаған тілменен жарлысын,
Айтылмақ өзіңе алғысым.
Іске асты бүгінгі ақ ниет амалың.
Қасыңда қаққыш дос жоқ па еді арқаңнан,
Өзіңе шошайтар саусағын қан тамған?!
Ғайыптан жалт берсе заманың,
Жан ашып айтамын,
Байқағын,
Байқағын!
Тірліктің иесі, тыңдағын!
Жеті қат жерасты мекенім,
Мындамын.
Өлгеннің өресін көтеріп көкке бір,
Келді ме, ақынды құндағың?!
Сезім бар, көзім бар көретін,
Істер бар, түстер бар ұйқымды бөлетін.
Жазуды қойғанмен жыр жағын,
Қазақтың байырғы нақылы күшінде,
Ас бердің байлығың сарқылмас үшін де.
Аруақпын, ырзамын.
Ырзамын!..

Ауыл. Сайтанкөл. Үш аққу
Зұлқарнай Алдамжарұлы атындағы сыйлық иелері

Аслан Қанғожин

Қостанай ауданы
(Бейімбетше)

Көркем де емес дара бір,
Көркейтіп тұрған көк белді.
Білерім – оны бар ауыл
Сайтанкөл атап кеткен-ді.
Жиналған сайға қар суы,
Пайдасына асты қауымның.
Саман құятын әр жылы,
Төрт-бес жігіті ауылдың.
Жағасы толып саманға,
Жазсалым еңбек қайнайтын.
Көктемде ел сол бір табанға
Көтерем малын айдайтын.
Түстене келген малшының,
Жатады қойы маңында.
Ішетін оның зәр суын.
Өрістен қайтқан табын да.
Қаттасып ауыл тірлігі,
Жататын әрі-сәрі боп.
Сол Сайтанкөлге бір күні,
Үш аққу мамырлады кеп.
"Жұптасушы еді үнемі,
Мұнысы несі апыр-ау?!
Қаратүбекте* біреуі
Балапан басып жатыр-ау…"
Аңтарылған Айдарбек**,
Ашпады әрі ол жағын.
"Жеріміз енді жайнар" деп,
Айтылды менің болжамым.
Не дерін бірер сәт күттім,
Келмеді оның сенгісі.
Мен айтам: сұлу, пәктіктің –
Аққу емес пе белгісі!
Және де басқа ырым көп,
Қайсын айтайын құрғыры.
Көрінген шығар сұлу боп,
Ауылдың қоңыр тірлігі…
____________________

- біздің ауыл жанындағы қопалы жер, Қаратүбек қорымының маңы.
- құрдасым.

Бимұхаммет – Бейімбет

Аңсаған Атымтаев атындағы сыйлық
Нұрқанат Құлабаев

Бұрынғының байы менен бағланы,
Би-шешені, батыры мен оғланы.
Батысына бәтуасыз бас иіп,
Қалың елдің бола алмады қорғаны.
Сарайлардың алтындатқан уығы,
Малайлардың табанында құрыды.
Құлға тіктеп қарай алмай хан ұлы,
Би шапаны битке жем боп шіріді.
Құтан құлқы төске шауып емініп,
Дүлей күшке ие болды шебі нық.
Дала жатты тарихынан жерініп,
Диуана кейпіне еніп демігіп.
Елдің оты сөнбесін деп оғаш күн,
Ұл мен қыздың, қатын менен қалаштың,
Cары бала, қара қазан қамы үшін,
Көк байрағы көтерілді Алаштың.
Жанын жалдап жанұшырып ұлт үшін,
Азапқа ауыр алмастырды күлкісін.
Қазақ тәуір жұрт болса екен деп тілеп,
Алаш Ұлы ұмытты түн ұйқысын.
Атамекен – алтын қазық, ұяны,
Жат қолына қайтіп енді қияды?!
Қамсыз жұртты оятам деп жан кешті,
Алаш туы астындағы зиялы.
Қобыландыдай бабалардың, шіркін-ай,
Батырлығын берер ме екен, бұл Құдай!
Алпамыстың алпыс күндік ұйқысын.
Мұра қылып алып қалған жұртым-ай!
Алаш туы өрлік пенен ерлікті,
Мақсаттар мен мұраттарды ең мықты,
Сайын дала сахараға септі де,
Селдіреген ел санасын сергітті.
Біздер күнде айтатұғын бүгінгі,
Ұлт қаруы ете білді білімді.
Рух қаруы ете білді түбімді,
Тамырымды, тарихымды, үнімді.
Еркіндікті, ізгілік пен ілімді,
Әр қазақтың кеудесіне сіңірді.
Алаш үшін арпалысқан арыстар,
НКВД тізіміне ілінді…

*****
Бәсі басым бәлшебектің араны,
Жаншып бәрін, жан шыдатпай барады.
Кең даланы тар қапасқа тоғытты,
Зәрін шашқан замананың ауаны.
Аймауытов, Майлин сынды алыпты,
Осы дәуір туғызғаны анық-ты.
Жүсіпбек пен Бимұхаммет қазақты,
Қара сөздің құдіретімен танытты.
Рухы биік, әлмисақтан айбынды,
Екеуі де Алаш үшін қайғырды.
Жүсіпбекті ұстаз тұтты Би аға,
Аймауытов қадір тұтты Майлинді.
Ерте, кеш пе кететінін атылып,
Аймауытов сезген сынды нәті нық.
Інісіне ақыл айтты бір күні,
Майлинді алды дағы шақырып:
Інім, аңда мынау қырын қисынның,
Шоқтығы өр "Шұғаңды" оқып сүйсіндім.
Қара сөздің қос қанаты екеуміз,
Екендігін енді ғана түйсіндім.
Кедей жұртқа көңіл бөліп баса інім,
Шұға тілді шын проза жасадың,
Тарих жайлы тақырыпты жаба тұр,
Байқа мына кәмүністің қасабын.
Сенің мұңың – елдің мұңы, Би інім.
Жазғаныңа бек ризамын, иідім,
Алда әлі алар асу, биігің.
Қалай-қалай құбыларын бірақ та,
Білмей далмын мынау заман күйінің.
Бұл саясат өзектегі құрт сынды,
Жеті басты жайын ауыз жұт сынды.
Бимұхаммет деген сөзден кір тауып,
Байшылсың деп бетке басар ныспыңды.
Бимұхаммет, тыңда мынау датымды,
Алты алашың ардақ тұтқан хатыңды,
Бейімбет деп жазсаң екен сен енді,
Заманыңа сәл бейімдеп атыңды.
Аттап кетпей Жүсіпбектей дарынды,
Жақсы! – деді жас жазушы жалынды.
Содан кейін айбоз ұлы Аяттың,
Алты алашқа Бейімбет боп танылды.